- αποκαθήλωση
- Στη χριστιανική θρησκεία, Α. ονομάζεται η απόσπαση από τον σταυρό του μαρτυρίου του σώματος του Ιησού από τον Ιωσήφ, που καταγόταν από την Αριμαθαία. Ο Ιωσήφ μαζί με τον Νικόδημο κατέβασαν από τον σταυρό το σώμα, το άλειψαν με μύρα, το τύλιξαν σε καθαρό σεντόνι και το ενταφίασαν σε μνημείο. Ο όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου αρχίζει με το τροπάριο της Α., ένα λιτό τροπάριο που εξιστορεί τα γεγονότα.
Στην εκκλησία του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ, το πρώτο προσκύνημα είναι η Α. Βρίσκεται ακριβώς στη θέση που ο Ιωσήφ, σύμφωνα με την παράδοση, ξάπλωσε το σώμα του Ιησού, ώστε να το ετοιμάσει για ενταφιασμό. Η θέση αυτή σκεπάζεται με ερυθρόλευκη μαρμάρινη πλάκα και έχει χαραγμένα ελληνικά κεφαλαία γράμματα: «Ο ευσχήμων Ιωσήφ... κηδεύσας απέθετο». Σε κάθε μεγάλη γιορτή ανάβονται εκεί τεράστιες λαμπάδες, που καίνε σε πολυάριθμους κηροστάτες. Κάθε χρόνο, τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται και αναπαράσταση του γεγονότος.
Στη βυζαντινή τέχνη, οι ζωγράφοι που εικονίζουν την Α. παρατείνουν τη σκηνή έως τη στιγμή που το σώμα βρίσκεται κάτω από τον σταυρό. Οι πρώτες παραστάσεις του είδους βρίσκονται σε σπήλαια και εκκλησίες της Καππαδοκίας του 9ου-10ου αι. Από τον 13o αι. αρχίζουν να εμφανίζονται και άλλα πρόσωπα, όπως η Μητέρα (Μαρία), οι Μυροφόροι και ένας από τους μαθητές του Ιησού. Η Α. έχει εμπνεύσει και μεγάλους ζωγράφους, όπως τον Ρούμπενς, τον Ελ Γκρέκο και τον Μιχαήλ Άγγελο, που φιλοτέχνησαν εξαίρετα έργα. Στην Ελλάδα, αξιόλογες είναι οι τοιχογραφίες με θέμα την A. που βρίσκονται στην Όμορφη Εκκλησία της Αίγινας, στην Περίβλεπτο του Μιστρά και στο Άγιον Όρος.
Λεπτομέρεια από φορητή εικόνα του 16ου αι., με θέμα την Αποκαθήλωση (Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα).
* * *η (Μ ἀποκαθήλωσις) [καθήλωση]το κατέβασμα του σώματος του Χριστού από τον Σταυρόμσν.το ξεκάρφωμα.
Dictionary of Greek. 2013.